Geld is cruciaal als je praat of denkt over financiën. We drukken ons vermogen uit in een getal. De 0 heeft een betekenis die we intuïtief wel snappen. Als we het over de economische markt hebben gaat het over de punten die een aandeel is gezakt of gestegen. Het klinkt allemaal rationeel. Maar toch gaan de belangrijkste momenten vaak samen met (heftige) emoties.

Juist daarom trekt de weg naar financiële onafhankelijkheid mij persoonlijk zo aan. Daar komen mijn 2 liefdes samen! Psychologie en persoonlijke financiën.

Buiten dat ik snap hoe Excel werkt (in de basis), wist ik nooit veel van financiën en economie. Het was op de middelbare school overduidelijk dat economie niets werd. Daarbij interesseerde het me helemaal niets. Dus het werd een bèta pakket en uiteindelijk een studie psychologie. En wat was dat gaaf. Snappen hoe mensen denken, leren waarom ze dingen doen en wat er mis kan gaan. Inmiddels zijn psychologie en economie nauw verweven, denk aan de gedragseconomie. Maar ik hou het voor nu wat dichter bij huis.

Mentale fouten en ezelsbruggetjes

In deze post neem ik jullie graag mee in de wereld van de mentale fouten (biases) en duimregels (heuristics). Een beetje psychologie bij financiën. Er zijn namelijk wat mentale fouten en ezelsbruggetjes die we als mensen allemaal maken en gebruiken, en die het ons flink moeilijk kunnen maken als het gaat om financiële beslissingen. Met zelfkennis kom ik altijd verder, hopelijk jullie ook!

Hierbij 7 mentale fouten die we maken bij financiële beslissingen:

1. Verkeerde duimregels volgen

Duimregels gebruiken we om beslissingen makkelijker te maken. Een voorbeeld hiervan is dat we bijvoorbeeld onze verdeling van vermogen evenredig verdelen over de verschillende ‘potjes’. Dit is misschien helemaal niet handig of efficiënt, maar dus wel mens-eigen.

2. Teveel zelfvertrouwen

Wij als mensen vinden ons gemiddeld een 8 waard. Dat vinden we allemaal als je het ons vraagt. Feitelijk kan dit helemaal niet, want als we onszelf allemaal bovengemiddeld vinden, zou het gemiddelde gewoon omhoog gaan! Dit zie je terug in bv een te weinig divers portfolio. En aan teveel transacties in onze online-broker app. Teveel zelfvertrouwen kan ons geld kosten!

3. Mentaal boekhouden

Ik vind dit een van de leukste en het herkenbaarst van mentale fouten. We doen aan mentaal boekhouden. Een voorbeeld: je hebt een budget voor je boodschappen en je houdt je daar strikt aan. Deze keer maar even geen verse zalm, want dat past deze week niet meer. Maar je hebt een apart potje voor uit eten, weliswaar niet vaak maar voor speciale gelegenheden. Dan zit je in het restaurant en dan denk je, oeh die zalm ziet er wel lekker uit. Totaal onlogisch eigenlijk. Want als je buiten eet, kun je beter goedkoper eten, en thuis die zalm op je bbq leggen. Financieel veel verstandiger!

4. Kaderen

Kaderen heeft betrekking op de manier waarop we ons laten beïnvloeden. Zo zijn we super gevoelig voor kortingen en als er in een restaurant, bar of uitgaansgelegenheid een korting wordt geboden zijn we er als de hazen bij. Dus let op de volgende keer als je ergens early bird korting ziet staan. De prijzen zijn vaak bijna hetzelfde.

5. Voorkomendheid

Voorkomendheid (representativness) werkt als volgt: als we iets vaak om ons heen zien en ervaren, schatten we de kans dat het nog een keer zal voorkomen té hoog in. Dit zie je bijvoorbeeld in periodes waarin de economie lange tijd stijgt. We denken dan dat het normaal is en onderschatten andere mogelijkheden.

6. Behoudendheid

We zijn van nature als mensen behouden, de meesten zullen bij verandering even moeten wennen en het lastig vinden om gelijk te reageren op de veranderende situatie. Behoudendheid en voorkomendheid versterken elkaar ook nog. Bij veranderingen kunnen mensen passief reageren door de behoudendheid fout. Maar als de verandering lang genoeg aanhoudt, zullen we ons juist aanpassen en te actief meegaan voorkomendheid fout). Denk bitcoin crash 2018!

7. Anker en aanpassing

We moeten voortdurend inschattingen maken, zoals wat zal de rente over 5 jaar zijn. Of hoeveel punten stijgt dit aandeel de komende 2 jaar? Een veelgebruikte aanpak is het bedenken van een waarde die ongeveer moet kloppen (anker) en vanuit daar maken we kleine aanpassingen tot we voor ons gevoel juist zitten. De vorige keer duurde het 3 jaar voordat ik na een marktcrash weer op hetzelfde niveau al daarvoor zat, dus het zal nu wel max 5 zijn. De grap is dat we hier heel beïnvloedbaar in zijn. Als we horen dat anderen 18 euro uitgeven aan een goed doel geven wij tussen de 15-22 euro. Maar als we waren geïnformeerd dat anderen 40 euro uitgaven, dan geven we gemakkelijk 30 uit, veel meer dan in de eerste situatie.

Volgens mij hangt deze duimregel ook samen met onze financiële focus. Ik weet niet meer waar, maar ergens heb ik gelezen over dat we blijkbaar een verwachting of beeld hebben, over hoe groot ons vermogen kan zijn. En dat je in het leven daar onbewust erg dichtbij blijft. Meer geld hebben dan je dacht te hebben, voelt ongemakkelijk en geven we uit of raken we kwijt. En minder lossen we op door vermogen te vergaren tot we hebben bereikt wat we wilden. We houden onszelf dus tegen…

Wij hebben tot een jaar geleden altijd gespaard, we dachten best veel. Maar in hoogtij dagen was dat 12% van wat we nu sparen!! Het verschil is dat ons doel nu groter is (hypotheek aflossen van ong. 100k). Vroeger probeerden we 20k spaargeld bij elkaar te sparen. En dat lukte niet eens…

Moraal van het verhaal?

We zijn op de eerste plek mensen en geen computers. Lange termijn investeringen, sparen en blijven rekenen in plaats van op gevoel handelen is lastig en gaat tegen onze mentale software in.

Gelukkig kun je proberen je eigen systeem te hacken, oa. door het stellen van een lekker ambitieus financieel doel (hello FO Life) en zorgen dat je rekenmachine altijd dicht bij je ligt 🙂 !

> Meer lezen over FO Mindset? Begin eens bij de FO Mindset serie.

Noot: Ik heb gebruik gemaakt van diverse wetenschappelijke bronnen voor dit artikel. Omwille van de leesbaarheid heb ik die niet geciteerd. Geïnteresseerden kunnen altijd een berichtje sturen voor meer info!